Prezident İlham Əliyevin BMT Baş Assambleyasının 80-ci Sessiyasındakı Çıxışının Geosiyasi və Hüquqi Təhlili

Bakı:

13 °C

76 %

3 m/s

AZ RU EN

Ana səhifə / YAP xəbərləri / Prezident İlham Əliyevin BMT Baş Assambleyasının 80-ci Sessiyasındakı Çıxışının Geosiyasi və Hüquqi Təhlili

Prezident İlham Əliyevin BMT Baş Assambleyasının 80-ci Sessiyasındakı Çıxışının Geosiyasi və Hüquqi Təhlili

30.09.2025 [11:44]

Prezident İlham Əliyevin 2025-ci ildə BMT Baş Assambleyasındakı çıxışı, Azərbaycanın 2020-ci ildən bu yana keçdiyi geosiyasi, iqtisadi və sosial inkişaf yolunu beynəlxalq ictimaiyyətə təqdim edən mühüm sənəddir. Çıxış, Azərbaycanın regional güc mərkəzi kimi formalaşması, beynəlxalq hüquqa əsaslanan mövqeyi və qlobal problemlərə konstruktiv yanaşması baxımından mühüm əhəmiyyət daşıyır.

Prezident Əliyev çıxışında Ermənistanın 30 ilə yaxın müddətdə Azərbaycanın suveren ərazilərini işğal etməsi və bunun nəticəsində bir milyondan çox azərbaycanlının məcburi köçkünə çevrilməsi faktlarını vurğulamışdır. Bu, beynəlxalq hüququn pozulması ilə yanaşı, insan hüquqları və beynəlxalq humanitar hüquq sahəsində ciddi pozuntuların baş verdiyini göstərir.

1993-cü ildə BMT Təhlükəsizlik Şurası tərəfindən qəbul edilmiş 822, 853, 874 və 884 saylı qətnamələr Ermənistanın işğal olunmuş ərazilərdən dərhal, tam və qeyd-şərtsiz çıxmasını tələb etsə də, bu sənədlərin icra olunmaması BMT sisteminin effektivliyi ilə bağlı suallar doğurur.

ATƏT-in Minsk Qrupu münaqişənin həlli istiqamətində səmərəsiz fəaliyyət göstərmiş, status-kvonu saxlamağa üstünlük vermişdir. Prezident Əliyev bu məsələni qabardaraq qeyd etmişdir ki, Azərbaycan 2020-ci ildə BMT Nizamnaməsinin 51-ci maddəsinə – özünümüdafiə hüququna – əsaslanaraq hərbi əməliyyatlara başlamışdır.

44 günlük Vətən müharibəsi nəticəsində Azərbaycanın ərazi bütövlüyü bərpa olunmuş, BMT qətnamələri faktiki olaraq yerinə yetirilmişdir. Bu, beynəlxalq hüququn icrasının yalnız siyasi deyil, eyni zamanda hüquqi mexanizmlərlə də təmin edilməsinin zəruriliyini göstərmişdir.

2020-ci il noyabrın 10-da Ermənistanın kapitulyasiyası ilə başa çatan müharibədən sonra Azərbaycan sülh təşəbbüsü ilə çıxış etmişdir. Prezident Əliyev çıxışında Ermənistanla sülh müqaviləsinin paraflanması və bu prosesin ikitərəfli əsasda – üçüncü tərəflərin müdaxiləsi olmadan – irəliləməsinin vacibliyini vurğulamışdır.

Xüsusi qeyd olunmalıdır ki, ABŞ Prezidenti Donald Trampın vasitəçiliyi ilə Vaşinqtonda imzalanan Birgə Bəyanat və “TRIPP” – Tramp Marşrutu kimi təşəbbüslər regionda nəqliyyat və enerji inteqrasiyasını stimullaşdırmaqla sülhün dayanıqlığını artırır.

Azərbaycan 2020-ci ildən sonra işğaldan azad edilmiş ərazilərdə “Böyük Qayıdış” proqramını həyata keçirmiş, 50 mindən çox insanın doğma torpaqlarına qayıdışını təmin etmişdir. Eyni zamanda, Ermənistanın ərazilərə yerləşdirdiyi minalar, 400-dən çox insanın ölümünə və yaralanmasına səbəb olmuşdur.

Bununla yanaşı, itkin düşmüş 4 minə yaxın azərbaycanlının taleyi beynəlxalq humanitar mexanizmlərin gücləndirilməsini və bu məsələdə təzyiq mexanizmlərinin tətbiqini zəruri edir.

Prezident Əliyev çıxışında Azərbaycanın COP29-a ev sahibliyi etməsini və orada qəbul edilmiş “Yeni Kollektiv Kəmiyyət Hədəfi”nin (NCQG) qlobal iqlim maliyyəsində dönüş nöqtəsi olduğunu qeyd etmişdir. Bu, inkişaf etmiş ölkələrin 2035-ci ilə qədər ildə 300 milyard dollar məbləğində iqlim maliyyəsi təmin etməsini nəzərdə tutur.

Bununla yanaşı, Azərbaycan Paris Sazişinin 6-cı maddəsinə uyğun olaraq karbon bazarları üçün çərçivə sənədini yekunlaşdırmaqla, qlobal iqlim siyasətində liderlik mövqeyini nümayiş etdirmişdir.

Dünya iqtisadiyyatında enerji təhlükəsizliyi və iqlim məsələlərinin balanslaşdırılması mühüm çağırış olaraq qalmaqdadır. Prezident Əliyev qeyd etmişdir ki, dünya qısa və orta müddətdə mədən yanacaqları olmadan yaşaya bilməz.

Azərbaycan bir tərəfdən 14 ölkəyə qaz ixrac etməklə enerji təchizatında strateji rol oynayır, digər tərəfdən isə 2030-cu ilə qədər enerji istehsalının 40 faizini bərpaolunan mənbələr hesabına təmin etməyi hədəfləyir.

Azərbaycanın yerləşdiyi geostrateji mövqe onu Şərq-Qərb və Şimal-Cənub dəhlizlərinin əsas iştirakçısına çevirir. Prezident Əliyevin çıxışında qeyd etdiyi kimi, Orta Dəhlizlə yükdaşımalarda 90 faiz artım qeydə alınıb. Bu, Azərbaycanın regional logistik qovşağa çevrilməsi ilə nəticələnmişdir.

“Rəqəmsal İpək Yolu” təşəbbüsü isə Xəzər dənizinin dibi ilə çəkilən fiber-optik kabel vasitəsilə regionun rəqəmsal transformasiyasında Azərbaycanın rolunu gücləndirir.

Azərbaycan neftdənkənar sektorun inkişafı, vergi və gömrük sahəsində islahatlar və xarici borcun aşağı səviyyədə saxlanılması ilə regionda iqtisadi sabitliyin nümunəsi olmuşdur. 2025-ci ildə “Moody’s” və “Fitch” reytinq agentlikləri ölkənin reytinqini artıraraq onun investisiya mühitini yüksək qiymətləndirmişdir.

Prezident Əliyevin çıxışı Azərbaycanın milli maraqları ilə beynəlxalq hüququn norma və prinsipləri arasında uzlaşmanın mümkün olduğunu göstərir. Post-münaqişə dövründə regional sabitliyə və inklüziv beynəlxalq sistemə çağırış, selektiv ədalətə qarşı mübarizə, ikili standartların aradan qaldırılması ideyası bu çıxışın əsas tezislərindəndir.

Kənan Quliyev,

YAP Laçın rayon təşkilatının məsləhətçisi

Paylaş:

Baxılıb: 182 dəfə