İnsanlıq naminə atılan addım

Bakı:

13 °C

71 %

3 m/s

Əlaqə

AZ RU EN

Ana səhifə / Xarici siyasət / İnsanlıq naminə atılan addım

İnsanlıq naminə atılan addım

27.08.2022 [07:35]

Nicat

Nüvə silahı atom nüvəsinin parçalanma reaksiyası nəticəsində nüvədaxili enerjinin (atom enerjisinin) bir hissəsinin ayrılması hesabına çox qüvvətli partlayış yaradan aviasiya bombasıdır. Nüvə reaksiyaları (bölünmə və ya sintez reaksiyaları, yaxud hər ikisi birlikdə) nəticəsində qapalı həcmdə böyük miqdarda ayrılan nüvədaxili enerjidən baş verən partlayış təsirli silahların ümumi adıdır. Tarixdə ilk atom bombası İkinci dünya müharibəsinin sonunda ABŞ-da hazırlanıb. 1945-ci ilin iyulunda ABŞ atom bombasını sınaqdan çıxardıqdan sonra Yaponiyanın Xirosima (avqustun 6-da) və Naqasaki (avqustun 9-da) şəhərlərinə partlayış gücü 20 min ton trotil partlayışına ekvivalent olan 2 bomba atır. Nəticədə Xirosimada 200 minə yaxın adam ölür, bir o qədəri itkin düşür. Lakin zərər çəkənlərin sayının artması bundan sonra da davam edir. Hadisədən müəyyən müddət sonra şüa xəstəliyindən və yaralanmadan daha 35 min adam həyatını itirir.

Baş verən partlayışdan artıq uzun illər keçməsinə baxmayaraq, hələ də atılan bombaların təsirindən əziyyət çəkən on minlərlə insan var. Bütün bəşəriyyət üçün təhlükə mənbəyinə çevrilən bu silahların istifadə edilməməsi üçün bütün dünya dövlətləri müxtəlif versiyalar səsləndirirlər. Bu mənada 1991-ci ilin 29 avqust tarixi xüsusi önəm kəsb edir. Buna səbəb isə 2009-cu il dekabrın 2-də BMT Baş Məclisinin 64-cü sessiyasında təsis edilən Nüvə sınaqları əleyhinə beynəlxalq fəaliyyət gününün (International Day Against Nuclear Tests) təsis edilməsidir. Dünyada dayanıqlı təhlükəsiz vəziyyətin təmin edilməsi məqsədilə nüvə sınaqlarının dayandırılması məsələsində BMT-nin, dünya dövlətlərinin, hökumətlərarası və qeyri-hökumət təşkilatlarının səylərinin fəallaşdırılması zəruridir. BMT-nin müvafiq qətnaməsinin preambulunda deyilir: “Nüvə sınaqlarının insanların həyatı və sağlamlığı üçün məhvedici təsirlərinin qarşısını almaq üçün bu cür sınaqlara son qoyulmalıdır”.

Qətnamə “nüvə silahlarının sınaq partlayışlarının və hər hansı başqa nüvə partlayışlarının nəticələri, habelə nüvə silahlarından azad dünya yaradılması məqsədinə nail olmağın vasitələrindən biri kimi bu cür sınaqların dayandırılmasının zəruriliyi barədə” insanları daha fəal maarifləndirməyə və məlumatlandırmağa çağırır. Sözügedən qətnamənin xeyli sayda müəllif və həmmüəllifləri vardır. Bu qətnamənin qəbul olunması təşəbbüsü ilə çıxış edən Qazaxıstan Respublikası həmin günün avqustun 29-da - 1991-ci ildə Semipalatinsk nüvə poliqonunun bağlandığı tarixdə qeyd olunmasını təklif edib.

2010-cu ilin may ayında isə insanlıq, bəşəriyyət üçün olduqca təhlükəli olan bu silahların yayılmamasını özündə ehtiva edən müqavilənin iştirakçısı olan bütün dövlətlər nüvə silahından azad dünyada təhlükəsizliyə nail olmaq üçün qarşılıqlı fəaliyyət göstərmək öhdəliyi götürüb və nüvə sınaqlarının qadağan edilməsini “həyati əhəmiyyətli məsələ” kimi səciyyələndiriblər. Müqavilə imzalanmaq və ratifikasiya edilmək üçün 1996-cı ildə açıq elan olunub.

Haqqında bəhs olunan razılaşmanın qüvvəyə minməsi ilə əlaqədar hazırda planetimizin bütün cənub yarımkürəsi praktiki olaraq nüvə silahından azad zonaya çevrilib. Həmin müqavilələr bunlardır: Sakit okeanın cənub hissəsini əhatə edən Rarotonqa müqaviləsi; Afrikanı əhatə edən Pelindab müqaviləsi; Cənubi Asiyanı əhatə edən Banqkok müqaviləsi, habelə Latın Amerikasını və Karib hövzəsi ölkələrini əhatə edən Tlatelolko müqaviləsi.

Paylaş:

Baxılıb: 746 dəfə